پاورپوینت بررسی نوشی­جان تپه - قدیمی­ترین بنای مذهبی زرتشتیان ایران

بخشی از متن
قدیمی­ترین بنای مذهبی که بعدها و به­ویژه در زمان ساسانیان نموداری برای ساختن اکثر آتشکده­ های زرتشتی گردید، در نوشی­جان تپه قرار دارد. نوشی­جان تپه در 60 کیلومتری جنوب همدان و 20 کیلومتری غرب ملایر واقع است. طول این تپه 80 و پهنای آن 30 متر و در مجموع 37 متر از زمین­های اطراف مرتفع­تر است. تپه از دو بخش طبیعی و مصنوعی تشکیل یافته است. حفاری آن در سال 1346 شمسی آغاز شد و دارای سه دوره متمایز است.قدیمی­ترین طبقات این تپه به عصر سکونت مادها مربوط است.
 
مهم­ترین قسمت­های تپه بدین قرار می­باشد:
 
1. بنای قدیمی جبهه غربی تپه که در آن اولین آتشگاه را می­بینیم
 
2. معبد مرکزی که دومین نیایشگاه آن می­باشد.
 
 
 
بنای قدیمی جبهه غربی با دو محوطه مرتبط طرح­ریزی شده است که در ورودی آن شرقی است. محوطه بنا، اتاقی است مستطیل شکل که ورود به آن تنها از اتاق مجاور امکان­پذیر است. بقایای یک آتشدان در جبهه جنوبی اتاق اصلی، نشانگر برگزاری مراسم نیایش آتش در این مکان می­باشد. آن­چنان­که ظواهر بنا نشان می­دهد این نیایش پنهانی انجام می­گرفته است.این اولین مکانی است که می­توان قبول کرد که مراسم نیایش آتش در فضای سربسته در نوشی­جان تپه انجام می­گرفت.
 
در دیواره جنوبی و غربی این معبد، بقایای دو طاقچه که دارای سقف هلالی است دیده می­شود. اتاق معبد به صورت شمالی، جنوبی به درازای 8 متر و 85 سانتی­متر ساخته شد و پهنای آن 4 متر و 50 سانتی­متر است و در همین حدود ارتفاع نیز دارد. بر روی بدنه مخروبه شمالی آن، آثار سه طاقچه به صورت نامشخص مشاهده می­شود که احتمالا یکی از آن­ها به خارج راه دارد، می­توان آن را هواکش دانست، زیرا نظیر آن در دیواره جنوبی چند عدد دیده می­شود و در حاشیه جنوبی معبد آثار یک سکوی برجسته به ابعد 85 در 75 سانتی­متر وجود دارد که شاید شالوده ستون­های محراب معبد بوده­است.
 
 
 
آخرین تاریخ استفاده از این بنای قدیمی همزمان با دگرگونی معماری و ساخت بنای تالار ستون­دار در شرق معبد می­باشد که حدود 180 سانتی­متر بالاتر از بدنه شرقی معبد است و درنتیجه باعث مسدود شدن ورودی معبد شده است. بدیهی است که در این زمان معبد عملکردی نداشته و معبد مرکزی با مشخصات و طرح بهتری احداث شده و به همین جهت تالار ستون­دار بعد از متروک شدن اولین آتشگاه جبهه غربی تپه به­وجود آمده است.
 
 
 
دومین آتشکده شکلی نیمه چلیپا دارد و طرح معماری آن بیشتر همانند یک دژ است. این معبد قبل از تخریب با تخته سنگ­های ورقه­ای از نوع سنگ­های شیست محلی (رسوبی) به منظور حفاظت پرشده است. بنای اصلی معبد از دو اتاق مجاور و مقابل و جدا از هم ساخته شده با درگاهی به دهانه 90 سانتی­متر که در حقیقت یک واحد ساختمانی مرتبط به­هم را تشکیل می­دهد. در زاویه غربی بنای اصلی معبد، محراب و پایه آتشدانی دیده می­شود که هنگام حفاری مقداری خاکستر روی این پایه به­دست آمده که احتمالا بقایای آتش و جایگاهی برای نیایش بوده است. پایه آتشدان و محراب از سه بخش کاملا متمایز از خشت خام ساخته­شده است. مجمر یا آتشدان صفه­ای است مربع شکل که درون آن جهت جای گرفتن آتش خالی شده است. قسمت زیرین این آتشدان نیز شبیه صفه فوقانی است و سومین بخش آن به صورت ستونی چهار ضلعی در وسط یا در حد فاصل این دو صفه ایجاد شده است. درون معبد دارای پنجره­های کور یا به عبارتی پنجره نما می­باشد.
 
 
 
این فرم چلیپایی (چهار ایوانی) نوعی معماری خاص دوره ساسانیان است که اکثر آتشگاه­ها و حتی کاخ بیشاپور نیز بدین فرم ساخته شده است. از لحاظ ساختار، تاق­های ساختمان مرکزی از گونه جناغی هستند که به روش ضربی آجرچینی شده­اند و در یک رده افقی نیستند در حالی که می­بایست در یک رده چیده می­شدند. دیوارها به اندازه کافی ستبر ساخته­شده­اند تا بتوانند جلوی رانش تاق­ها را بگیرند. گرداگرد ساختمان تاق­نماهایی با چفد جناغی زده شده که اگر بررسی های باستان شناسی تاریخ آن روشن نمی­شد، ممکن بود آن­ها را از چفدهای دوره صفوی بدانند. همزمان با بنای نوشی­جان تپه نمونه­های دیگری در قسمت غرب ایران ساخته می­شود که می­توان از بنای "تپه بابا جان" نام برد.